Agresywne zachowania wśród dzieci
Konflikty między dziećmi są stałym elementem życia społecznego uczniów. Maja różny charakter i stopień nasilenia. Zachowanie agresywne może występować w relacji uczeń-jego otoczenie, tj. inni uczniowie, osoby dorosłe, przyroda, przedmioty materialne. Przez zachowanie agresywne rozumie się zachowanie skierowane przeciw określonym osobom lub rzeczom, przynoszące szkodę przedmiotowi agresji, przybierające formę ataku, czyli napaści fizycznej lub słownej.
Na agresję fizyczną składać się mogą pojedyncze zachowania, czyli uderzenie, potrącenie, szarpanie, wyrywanie przedmiotów, podstawianie nogi, kopanie oraz reakcje mimiczne, tzn. wykrzywianie się, przedrzeźnianie, rzucanie, uderzanie, kłucie. Agresja słowna może polegać na grożeniu, straszeniu, będących zapowiedzią przykrych konsekwencji, jakie czekają daną osobę, jeśli nie zachowa się zgodnie z wolą agresora. Często występującą w środowisku uczniów postacią agresji słownej są wypowiedzi poniżające osobę atakowaną: wyśmiewanie, kpiny, złośliwe uwagi połączone z naśladowaniem gestów, mimiki, wyglądu, sposobu zachowania wyśmiewanej osoby itp. Rodzajem agresji słownej jest także rozpowszechnianie nieprawidłowych informacji o danej osobie: obmawianie, plotkowanie, skarżenie, donoszenie.
Przyczyny przejawiającej się tendencji wzrostu zachowań agresywnych wśród dzieci:
- dziecko nie ma poczucia bezpieczeństwa (nie może zdobyć uznania, nie odnosi sukcesów, nie zaspakajana jest jego potrzeba przyjaznych, bliskich kontaktów z rówieśnikami, potrzeba samodzielności, aktywności)
- dziecko jest stale upominane przez dorosłych, np. za złe zachowanie, wówczas zablokowana zostaje potrzeba uznania społecznego
- dziecko jest niesprawiedliwe oceniane przez dorosłych, uczeń czuje się niedowartościowany.
Jak zapobiegać agresywnym zachowaniom wśród dzieci? Środkiem najczęściej stosowanym przez dorosłych są kary mające wywołać strach. Nie zawsze jest to działanie skuteczne. Niekiedy powoduje przemieszczenie agresji, np. na młodsze rodzeństwo. Lepsze od kar jest wytworzenie wewnętrznej motywacji zapobiegającej agresji. Ważne jest uchronienie dziecka przed szkodliwym wpływem modelu agresywnego zachowania. W tym celu należy ograniczyć filmy, książki, gry komputerowe ukazujące zachowania agresywne. Należy również, w miarę możliwości, izolować dziecko od zachowujących się agresywnie kolegów lub sąsiadów.
Nerwice są zaburzeniem wieku dziecięcego, ich powstaniu sprzyja lęk. Istnieje mnóstwo sytuacji, zarówno w domu, jak i w szkole, które wzbudzają lęk. Pojawiają się więc mechanizmy obronne, np. niechęć do szkoły, ból brzucha, głowy, wymioty. Objawami nerwicowymi są: moczenie nocne, mimowolne tiki, zaburzenia snu, łaknienia, wzmożona drażliwość, nieśmiałość, nadmierna płaczliwość, obgryzanie paznokci.
Jakie stosować kary, aby likwidować zachowania agresywne?
Karanie będzie efektem wtedy, gdy karany zaakceptuje karę, będzie wiedział, za co ją dostaje. Kara pochodząca od osób, które dziecko postrzega jako nieżyczliwe, jest traktowana jako atak agresji, odwetu na nim. Kara pochodząca od osoby akceptowanej generuje poczucie winy skłaniające do zmiany zachowania.
Należy więc pamiętać o następujących zasadach:
- nie stosuj kar fizycznych – nie można eliminować u kogoś zachowań agresywnych, samemu będąc agresywnym
- nie karz w uniesieniu, zdenerwowaniu, karanie słowne wymaga opanowania własnych, negatywnych emocji
- jeśli czujesz, że nie jesteś akceptowany przez dziecko, stwórz takie okoliczności, by kara za agresywne zachowanie nie pochodziła bezpośrednio od ciebie, posłuż się opinią grupy, innej osoby
- jeśli karzesz, staraj się aby zrozumiało sens stosowanej kary, wyjaśnij za co i dlaczego zostało ukarane
- karząc za zachowanie agresywne, równocześnie dostrzegaj i nagradzaj różnorodne pozytywne zachowania dziecka, a zwłaszcza wszelkie przejawy życzliwości wobec innych, pomoc, współpracę itp.
Wychowawczyni klasy III: Katarzyna Kamińska